TAŞKÖPRÜ İLÇESİNDE ERKEK-KADIN GİYİMİ
TAŞKÖPRÜ’DE KADIN VE ERKEK GİYİMİ
Taşköprü, Kastamonu ilinin kültürel değerler bakımından en farklı ve zengin özelliklere sahip ilçelerinden biridir.Bu farklılıklar yemek alışkanlıklarından giyime,doğumdan düğüne kadar bir çok alanda görülür.
Bu farklılıkları bir zenginlik olarak değerlendirmek gerekir.Taşköprü ilçesinin birbirine çok yakın köylerinde bile farklı giyim, farklı kelimeler, farklı yemek çeşitlerine rastlanır.
Günümüz kadınları ve genç kızları artık modaya uygun giyinseler de özellikle orta yaşın üzerindeki pek çok kadın eski giyimlerinden tamamen kopamamışlardır.Çok az sayıda da olsa başında kara yazma ve çöküsü, beline peş kuşağı ile Cuma pazarını gezen kadınlara rastlamak mümkündür.Bu arada vala pantul veya kumaştan diktirilmiş kilot pantulla(zıpka)dolaşan erkeklere de rastlamak mümkündür.Oysa bundan 30-40 yıl önce insanlarımız çok daha farklı kıyafetler giyerlerdi.Bu kıyafetleri biraz olsun tanıyalım...
ERKEK GİYSİLERİ:
Kastamonu ilinin erkek kıyafetleri arasında çok fazla farklılıklar yoktur.Taşköprü’de de benzer kıyafetler giyilirdi.Cumhuriyet döneminden önce başlarına fes ve benzeri başlıklar giyen erkekler cumhuriyetten sonra kasket giymeye başlamışlardır.
SIRTA GİYİLENLER:
İç Gömlek:Beyaz renkte, yakasız içe giyilen bir gömlek türüdür.
Yelek:İç gömleğin üzerine giyilen, genellikle kolsuz , önden düğmeli yelek.
Vala Pantul(pantolon):Vala tamamen yünden dokunmuş,ıslatılıp taşlanarak yumuşatılmış kumaştan dikilen, belden dizlere kadar olan bölümü bol, dizlerden aşağısı dar, aynı zamanda zıpka da denilen pantolon çeşididir.İnce dokunmuş farklı kumaşlardan da dikilenleri vardır.Bunlara kilot pantul da denilir.
Kuşak:ilçemizde iki çeşit kuşak bağlanır.Saçaklı(püsküllü) Tosya kuşağı ve uzun, beyaz bel kuşağı.
Ayağa giyilenler:Yünden örme çoraplar ayağa giyilir.Bilekten yukarıya “Dolak” adı verilen, soğuktan ve ıslaktan korunma amacıyla sarılan, 7-8cm eninde hazırlanmış uzun yünlü kumaş bacağın alt kısmına dolanır.
Yün çorabın üstüne yani ayaklara çarık giyilir.Çarıklar genel olarak manda derisinden yapılırdı.
Köstekli saat Taşköprü erkeğinin değişmez aksesuarıdır.
KADIN GİYİMİ
Başa Giyilenler:
Yazma:Kara yazma ve çar adı verilen başörtüleri kullanılır.Bunlarla birlikte beyaz ve sarı renklerin hakim olduğu yazmalar da kullanılır.Yazmaların kenarları “pirpir” adı verilen pullarla süslenmiştir.
Çar, daha çok ova köylerinde yaygındır. Yazma ise Çiftlik ve Köçekli merkez köylerinin civarında yaygın olarak kullanılır.
Çökü: Silindirik fesin ön tarafı kesilir ve üzerine mücestem adı verilen yemeni sarılır. Fesin iç bölümüne kalın bir kumaş veya mukavva benzeri bir parça koyularak üstü düzlenir. Tepelik adı verilen kumaş parçası pirpir ve boncuklarla süslenerek fesin üst bölümüne önden görülecek şekilde dikilir.Fesin arkalık bölümüne iki adet (biri sağa,biri sola) düğme dikilir.Sağlam bir ipe dizilen renkli boncuklar çene altından geçecek şekilde düğmelere bağlanır.Buna “hıltar” adı verilir.Aynı düğmelere tutturulan bir ipte , saçların altından doğru enseden dolaştırılarak çökünün düşmesi engellenmiş olur.
Çökü , özellikle evli kadınlar tarafından giyilir. Genç kızlar sadece pirpirli yazma takarlar.
Çökünün ön kısmına, mücestemin üzerine renkli pullarla ve parlak kağıtlarla veya küçük kumaş parçalarıyla süslemeler yapılır.
Sırta Giyilenler:
İçlik: İçe giyilen gömlek türü giysiye denir. Genellikle ince , beyaz renkte ve pamuklu kumaşlardan dikilir.Kalçalardan aşağıya kadar uzundur.
Fistan: Daha çok günlük işlerin yapılması sırasında giyilen tek parça elbisedir. Genellikle desenli ve çok renkli kumaşlardan yapılır.
Üç etek: Günlük olarak ta giyilse de daha çok düğün, kına ve özellikle semet günlerinde giyilir. Özellikle Köçekli köylerinde yapılan araştırmalarda üçeteğin “meydaniye” ve “altıparmak” olarak isimlendirildiği görülmektedir. Altıparmak, altı ayrı renkten boyuna çizgilerle oluşturulmuş bir giysidir. Meydaniye ise boyuna çizgilerle ama çizgiler daha ince ve kırmızı-beyaz yada lacivert- beyaz çizgilerle dokunmuş kumaşlardan yapılmıştır. Üçeteğin yırtmaçları dizlerin yaklaşık 20cm yukarısına kadar çıkar. Kenarları elde yada hazır alınan oyalarla süslenir. Kollar uzundur ve kol ağızları açıktır. İçe giyilen içlik üçeteğin yırtmacından görülecek şekilde bırakılır.
Salta(Cepken): İpekli yada kadife türü kumaşlardan dikilir. Üzerlik te denilen cepken yöremizde “salta” diye de isimlendirilir. Önünde ve arkasında işlemeler, süslemeler yer alır. Diğer ilçelerin aksine kollar uzundur. Üçeteğin kolları saltanın kollarının içinden dışarı çıkartılır. Böylece kol ağzındaki süslemeler görülmüş olur.
Kuşak: İki çeşit kuşak kuşanılır. Tosya kuşağı üç parçadır ve özellikle dağ köylerinde kullanılır. Püskülleri yerlere kadar sarkan kuşak özel bir şekilde katlanarak bele sarılır.
Peş kuşak kareye yakın şekilde dokunmuş, püskülleri kısa ve iki ucu birleştirilip üçken şekline getirildikten sonra kuşanılır. İki kuşakta renkli ipliklerden dokunmuştur.
Önlük-Eteklik: İlçemizin bazı köylerinde bulunan el tezgahlarında dokunan kareli veya boyuna ince çizgili renkli ipliklerden yapılır. Kuşağın üzerine bağlanır ve diz altına kadar iner. Ova köylerinde belden aşağı inen kuşak Köçekli-Çiftlik köylerinde göğüslük bölümü ile belden boyuna kadar uzanır.
Paça: Şalvarın ilçemizdeki ismi paçadır.Basma kumaşından dikilir.Belden ayak bileklerine kadar iner.
Bağlama paça denilenleri ise çok bol kesimlidir ve hemen diz altından bağlanarak giyilir.Bağlama paçanın alttan bir karışlık bölümü açık renkli bir kumaştan dikilir.
Çile: Genellikle dokuz-oniki adet, 1cm. eninde örülmüş,kahverengi veya siyah iplerden hazırlanan, üçeteğin altından bele kadar gelen, kuşağın üzerine bağlanan aksesuar niteliğinde kostüm parçasıdır.Alt kısımlarındaki püsküllerine renkli boncuklarla süsleme yapılır.
Ayağa Giyilenler:
Yünden örülen, kilim desenli, renkli çoraplar giyilir.
Çorapların üzerine çarık yada renkli lastik ayakkabılar giyilir.
Kadınlarımızın anlatılan kıyafetleri özellikle semet günleri genç kızlarımızın üzerinde canlılığını muhafaza etmektedir.
Semet:Düğünün üçüncü günüdür.Gerdek gecesinin ardından damadın köyünde yapılan eğlencedir.
Çökü:Kadın başlığı.
Mücestem:Çökünün etrafına sarılan yemeni.Günümüzde sadece Tokat ilinde bir tezgahta dokunmaktadır. Harun Reşit ŞİMŞEK
Halk Eğitimi Merkezi Müdür Yrd.
